مقدمه

زانوی ضربدری،به بیماری ای گفته میشود که درآن زاویه بالای ساق پا به طرف داخل میباشد و زانوها درتماس با یکدیگر قرارمیگیرند و مچ ها ازهم دور میشوند. به آن همچنین بدشکل بودن زانو و پای ضربدری هم گفته میشود. درحالیکه بسیاری از افراد سالم مشکل زانوی ضربدری رابه عنوان یک خصلت باخود دارند. علت بدشکل بودن زانوی بعضی از افرادعوامل ارثی، مشکلات ژنتیکی ، بیماری های متابولیکی استخوان میباشد. الگوی راه رفتن در این افراد به صورت دورانی میباشد و هرساق پا برای قدم برداشتن احتیاج به چرخ خاص به طرف بیرون دارد و فرد بدون اینکه به صورت صاف و مستقیم قدم بردارد ویا روی زمین ضربه بزند راه میرود. نه تنها نحوه راه رفتن افراد با زانوهای ضربدری متفاوت از افراد دیگر است بلکه بدشکل زانوها و درد زانو هم رایج میباشد. این نشانه ها نشان دهنده فشارهای پاتولوژی روی زانو و کشکک زانو میباشد.

افرادی که دچار زانوی ضربدری هستند می توانند با مراجعه به متخصصین ارتوپدی و جراحان ارتوپد، و انجام تست های تشخیصی، از بیماری خود اطمینان حاصل کنند و نسبت به درمان بیماری خود اقدام کنند. بهترین روش های درمانی که برای این بیماری بیماری وجود دارند درمانهای جراحی و همچنین درمانهای بدون جراحی مانند حرکات و نرمش های اصلاحی، حرکات ورزشی، فیزیوتراپی، لیزر درمانی و استفاده از زانوبند می باشند که پزشک با توجه به نوع علائم و نشانه های بیماران مناسب ترین و جدیدترین راه را برای معالجه پا (زانوی) ضربدری انتخاب می کند.

زانوی ضربدری چیست؟

زانوی ضربدری، بیماری است که درکودکان رخ میدهد و همیشه یک قسمت طبیعی از رشد میباشد.به دلیل اینکه بدن نوزادان در رحم مادر به حالت گرد قراردارد بیشتر نوزادان شیرخوار، در بدو تولد پاهایشان به صورت خمیده شکل میباشد و این خمیدگی تا سن 2 یا 3 سالگی باقی میماند. بعداز آن زانو به سمت داخل شکل میگیرد درآن زمان زانوها به حالت طبیعی تنظیم میشوند. درموارد نادر که مشکل ضربدری بودن زانو بعد از سن 6 سالگی بروز میکند میتواند نشان دهنده بیماری های استخوانی باشد.

درمان برای پای ضربدری شامل درمان هایی نیست که زانوها را به سمت بیرون حالت دهند . زانوی ضربدری در یک پا، نیاز به درمان بوسیله یک بست یا محافظ دارد تابتواند ساق پا را به طور مستقیم نگه دارد. جراحی این بیماری زمانی نیاز میباشد که فرد دارای شرایط سخت و یا دچار درد باشد یا در راه رفتن مشکل داشته باشد.

فقط در بعضی موارد، افرادی که زانوی ضربدری دارند با درد مواجه می شود. در اینصورت درمان برای این افراد بسیار ضروری میباشد. در اینصورت آنها بعد از درمان به نتیجه مطلوب خود دست پیدا میکنند و مشکل آنها بدون هیچ نگرانی حل خواهد شد.

علت و دلایل

در بیشتر بچه ها، زانوی ضربدری حتی به صورت خفیف یک قسمت از رشد طبیعی آنها میباشد. از جمله علل این مشکل، فشاری است که به نواحی از زانو که در حال رشد است وارد می شود و یا شرایط استخوانها و عفونت استخوان باعث این حالت غیر طبیعی استخوان میشود. با افزایش سن، این عارضه برطرف می شود و در نتیجه صاف شدن پای کودک باعث افزایش قد او نیز می شود.

طبیعی است که کودکان و اطفال بین 2 تا 5 سال به طور فیزیولوژیکی زانوهای ضربدری داشته باشند. این گروه از کودکان دارای ویژگیهای خاصی مانند سست بودن لیگامنت ها ، تقارن ،درد کم و محدودیت در عملکرد هستند. این عارضه در می تواند در همه جای دنیا و از جمله ایران شایع باشد. علاوه بر حالت غیر طبیعی استخوان ها هیچ درمانی برای این شرایط تضمین نشده است. استفاده از نگهدار و بست برای درمان پای ضربدری گران و دست و پاگیر است و کفش ها ی اصلاحی هم خیلی نتیجه بخش نیستند و هیچ تضمینی بوسیله آن برای درمان نیست . این شرایط برای این افراد، شرایط خوش خیمی میباشد و والدین باید برای اینکه بدانند چه اقداماتی انجام دهند وچه زمانی انجام دهند آموزشداده شوند. مراجعه هرساله به پزشک تا زمانیکه مشکل حل شود میتواند ترس افراد را کاهش دهد.

مشکل زانوی ضربدری در بزرگسالان و سنین بلوغ خوش خیم نمی باشد. البته در صورتی که عارضه فانکشنال باشد (یعنی تغییرات در ساختار اسکلتی فرد رخ نداده باشد) می توان آنرا در بعد از بلوغ نیز اصلاح کرد. نوجوانانی که این مشکل را دارند به صورت دورانی راه میروند و در قسمت جلوی زانو احساس درد دارند و کاسه زانو ی این افراد بی ثبات است. این شرایط تغییرات زودرسی است که در ابتدا در کاسه زانو و بعد از آن در محفظه زانو به وجود می آید. علائم دیگری که این افراد دارند شامل لنگ لنگان راه رفتن ، اختلالات ژنتیکی مانند سندروم دان، اگوزتوزس exostoses ارثی، کمبود فیبر استخوان و ویتامین D و نرمی استخوان میباشد.

بعضی از این شرایط به تیم مراقبت و کنترل نیاز دارد و انجام عمل جراحی برای آنها لازم وضروری است .

تشخیص

استانداردهای که برای عکس برداری از زانوها تعیین شده است رادیوگرافی ای پی AP میباشد که از ناحیه پایین پاها و کاسه زانو به طوری که روبه روی هم قرار دارد گرفته میشود . این استانداردها اجازه میدهد تا رادیوگرافی تصویر مستقیم هر دو پا را بگیرد و طول ضربدر را مشخص کند. طول هر ران و استخوان بالای زانو اندازه گیری میشود. هرگونه حالت غیر طبیعی که دراسکنوگرام مشخص نمی باشد در رادیولوژی کاملا آشکار است .محور مکانیکی پاها، یک خط میباشد که از مرکز ران به مرکز مچ پا کشیده شده این خط زانوها رابه دوقسمت تقسیم میکند . درحالت طبیعی این خط از مرکز زانو می گذرد. در زانو های ضربدری این محور به صورت کج دربین مفاصل قرار میگیرد و مفصل نسبت به آن انحراف دارد واین حالت غیر طبیعی در ران ، استخوان بالای زانو و یا هردو اتفاق می افتد. زاویه طبیعی بین پاها باید 84 درجه باشد واگر دچار انحراف باشد این زاویه 87 درجه میباشد.

اگر کسی دچار بد شکلی و انحراف در پا (پای ضربدری) باشد این بدشکلی توسط رادیوگرافی ای پی AP از لگن و زانو و یا فلورسکوپی به خوبی قابل مشاهده است. اگر فردی دچار اختلال اسکلتی باشد جراحی برای درمان زانوی ضربدری مفید میباشد. با یک نگاه کلی به زانوها میتوانیم متوجه کجی و اشکال ونقص در آن شویم. درنهایت رادیو گرافی ای پی AP به شما کمک میکند تا درسنین رشد استخوان (که حداقل 12 ماهگی است)، شما مطمئن شوید که رشد شما طبیعی است یا خیر، در صورت غیر طبیعی بودن میتوانید با انجام جراحی این حالت غیر طبیعی را تصحیح کنید.

آیا زنان بیشتر دچار زانوی ضربدری می شوند؟

بله. زنان به دلیل داشتن باسن نسبتا پهن تر ، افزایش زاویه های عضله چهار سرران ، کاهش مقاومت باسن و به نظر من به دلیل اینکه به آنها یاد داده می شود که خانم وار بشینند ( و تاکید می شود که این الگوی نشستن در طول زندگی آنها تکرار شود)، بیشتر در معرض دچار شدن به زانوی ضربدری هستند.

درمان

برای درمان زانوی ضربدری ، مواری که براساس محدودیت درانجام فعالیتها دسته بندی میشوند که شامل داروهای بدون استروئید برای کاهش التهابات ،تمرینات فیزیکی و فیزیوتراپی و لیزر درمانی میباشد. در موارد بحرانی، عمل جراحی توصیه میشود. تعدادی از جراحان ، فقط تمرکزشان را برروی کاسه زانو میگذارند و یا بوسیله آرتروسکوپی وتکنیک های باز جراحی را انجام میدهند. طول درمان و چگونگی درمان، به بیماری و درمان انتخاب شده برای آن بستگی دارد و ممکن است برای بعضی از بیماران، درمان سریع تر از بیماران دیگر اتفاق افتد.

اگرچه مشکل پای ضربدری یک مشکل خاص میباشد اما تصحیح حالت استخوانها ودر بیمای های اسکلتی استخوان، همیپی فیزیودزیس توصیه میشود.

درمان های طبی پای ضربدری

برای بچه هایی با مشکلات و ناهنجاری های استخوانی خاص ،درمان های پزشکی پا (زانوی) ضربدری نقش موثری دارند و میتواند نتیجه بخش باشد. به عنوان مثال یک کودک که دچار کمبود ویتامین دی و نرمی استخوان است باید داروهای مناسب تجویز شود تا این استخوان ها از حالت نرمی دربیایند و سخت شوند . همچنین بوسیله این درمان ها میتوانند به سفت شدن استخوان های کودک کمک کنند و از خطر شکستن استخوان جلوگیری کنند. مراقبت های طب سنتی و داروهای گیاهی معمولا نمی توانند به خوبی مشکل پای ضربدری را برطرف کنند. اگرچه ممکن است این مراقبت ها روند پیشرفت این مشکل را کم کند و از بازگشت آن جلوگیری کند. استفاده از یک محافظ یا بست برای پاها و فیزیو تراپی (ورزش درمانی) نشانه های این مشکل را به طور موقت به تعویق می اندازد اما به مدت طولانی نمی تواند اثر بخش باشد.

جراحی زانوی ضربدری

در کودکان در حال رشد، رشد هدایت شده میتواند به عنوان یک درمان برای پای پرانتزی کودک استفاده شود. استئومی باید به عنوان یک راه حل در نظر گرفته شود. درمان این بدشکلی در سنین 12 ماهگی انجام میشود. بااستفاده از رادیوگرافی میتوان طول این ضربدر و راست بودن پاها را ارزیابی کرد.

زمانیکه محورهای مکانیکی به حالت طبیعی در می آیند، ایمپلنت ها برداشته می شوند. رشد کودک باید کنترل شود چون اگر دوباره زانوی ضربدری عود کند، رشد هدایت شده باید تکرارشود. هدف از این کنترل رشد، تصحیح شکل زانو (پا)ی ضربدری و کاهش درد و تصحیح طرز راه رفتن و محافظت از زانوها در مراحل رشد کودک میباشد. اگر رشد هدایت شده تکرار شود حتی به مقدارکم، برای استخوان ها خطر ایجاد میکند و نیاز به هزینه های بالایی دارد .

اگر احتمال عود پای ضربدری وجود داشته باشد، یک راه حل این است که پیچ از متافیز حذف شود و رشدکودک در آینده کنترل شود ودرصورت نیاز پیچ های دیگر ی را در مفصل قراردهند. در مورد خظرات جراحی می توان گفت که هر عمل جراحی ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد که البته عوارض این جراحی بسیار کم است و انتخاب پزشک مجرب و ماهر می تواند این عوارض را به صفر برساند و به درمان قطعی زانوی ضربدری (ژنو واروم) کمک کند.

درمان بدون جراحی

درمان با حرکات و نرمش های اصلاحی

1) حرکات و نرمش های اصلاحی دقیقا همان چیزی هستند که می خواهیم. هنگامی که با حرکات و نرمش های اصلاحی حرکات ضعیف را از بین بردید کار خود را انجام داده اید و دیگر نیازی به نرمش های اصلاحی ندارید (مگر اینکه استفاده از آن ها بر اساس حفظ وضعیت بدست آمده باشد). به حرکات اسکات/چمباتمه، جهش و دد لیفت ادامه بدهید و از تکنیک خوبی استفاده کنید. به هر حال به خاطر بسپارید که این فرآیند می تواند چند ماه زمان ببرد.
2) اگر حرکات و نرمش های اصلاحی در نهایت فرد را در وضعیت بدی (گسترش پرونیشن پا، پای ضربدری/والگوس زانو، چرخش داخلی لگن و غیره) قرار دهند، آن حرکات و نرمش ها خیلی اشکال دارند و مشکل را حل نمی کنند بلکه فقط آن را گسترش می دهند. با ساده ترین انواع حرکات اصلاحی شروع کنید و هنگامی که در حرکات ساده تر مهارت بدست آوردید به سمت حرکات بعدی پیش بروید.
3) این حرکات و نرمش ها نباید درد داشته باشند. با این وجود اگر هنگامی که آن ها را انجام می دهید باعث درد شوند، در اواخر روز و بعد از تمرین یا روز بعد خواهید دید که آن نرمش ها کاری که باید انجام دهند را انجام نداده اند. کار کردن با درد در حوزه تخصص حرفه ای ها (پزشک، درمانگر) قرار دارد. اگر نمی توانید هیچ کاری را بدون درد انجام دهید به کسی مراجعه کنید.
** معمولا درد بخشی از برنامه توانبخشی است ولی درمان باید به دستور یک متخصص آموزش دیده باشد. اگر قادر نیستید بدون اینکه درد داشته باشید کار زیادی انجام دهید به متخصص مراجعه کنید.
4) همواره باید بعد از حرکات اصلاحی کششی و تقویتی تکنیک ها را تمرین کرد. می خواهیم از تحرک و ثبات جدیدی که تازه ایجاد کرده ایم برای کمک به ایجاد یک برنامه محرک دائمی (تکنیک بهتر) استفاده کنیم.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپیست ها متخصصان مراقبت های بهداشتی هستند که بیماری هایی که توانایی افراد برای حرکت کردن و انجام فعالیت های زندگی روزانه را محدود می کنند مانند پای ضربدری تشخیص داده درمان می کنند. فیزیوتراپیست ها فرد را معاینه کرده و با استفاده از تکنیک های درمانی برنامه ای برای توانایی حرکت کردن، کاهش درد، بازیابی عملکرد و جلوگیری از ناتوانی و درمان زانو ضربدری ایجاد می کنند. به علاوه، فیزیوتراپیست ها با افراد کار می کنند تا از فقدان حرکت پیشگیری کنند و این کار را از طریق ایجاد برنامه های تناسب اندام و سلامتی برای یک شیوه زندگی سالم تر و پویاتر انجام می دهند.
فیزیوتراپیست ها در بهبود تحرک و حرکت کردن متخصص هستند و حرکت بدون درد برای بالا بردن کیفیت زندگی روزانه، توانایی کسب درآمد برای گذران زندگی، توانایی دنبال کردن فعالیت های مورد علاقه در اوقات فراغت و بسیاری کارهای دیگر حیاتی است.

درمان با لیزر

یکی دیگر از روش های درمان پای ضربدری لیزر درمانی است. لیزر درمانی یک شیوه درمانی پزشکی است که در آن از نور متمرکز استفاده می شود. نور لیزر یک نوع نور بسیار خاص است که برخلاف بیشتر منابع نور روی طول موج های خیلی خاصی تنظیم می شود. چنین چیزی به نور لیزر این امکان را می دهد که به صورت پرتوهای قدرتمندی متمرکز شود. نور لیزر به قدری قوی است که می توان از آن برای شکل دادن به الماس یا بریدن فولاد استفاده کرد.
در پزشکی لیزر به جراحان توانایی کار کردن بسیار دقیق را می دهد. آن ها می توانند روی ناحیه کوچک زانو تمرکز کرده و به بافت های اطراف کمتر آسیب بزنند. بیمارانی هم که لیزر درمانی داشته اند درد، تورم و زخم کمتری را نسبت به جراحی سنتی تجربه می کنند.
لیزر درمانی هنوز یک روش درمانی ناشناخته در قرن 21 است که می تواند مزایای زیادی برای کنترل درد و بهبود بافت ها داشته باشد.
وقتی صحبت از لیزر درمانی است قدرت هم عامل حیاتی دیگری است. واحد اندازه گیری قدرت وات است و می توان آن را به عنوان روشنایی نور در نظر گرفت. لیزر پرقدرت تر نور روشن تری دارد و می تواند در هر واحد زمان انرژی بیشتری تولید کند.
یک دوز درمانی از نور لیزر را می توان برای حجم خیلی بزرگ تری از بافت بکار برد.
با درخشیدن نور روشن تر بر سطح، فوتون های نور قادر به نفوذ بیشتر در بافت ها هستند که چنین چیزی امکان درمان بیماری هایی که در آن درد در عمق بافت است را می دهد.

درمان با حرکات ورزشی

حرکات ورزشی می توانند بهترین دارو برای ژنو والگوم یا پا (زانو)ی ضربدری باشند. این حرکات ورزشی توسط پزشک متخصص ارتوپد تجویز می شوند و از درمان های خانگی بپرهیزید.

بلند کردن مستقیم پا

می توان بلند کردن پا را در حالت نشسته هم انجام داد. عضله ران را به طور کامل سفت کنید و زانوی خود را کاملا صاف نگاه دارید در حالی که پا را نگرفته اید یا به جایی تکیه نداده اید. این حرکت را همانگونه که گفته شد تکرار کنید. در فواصل معین به این حرکات ادامه دهید تا قدرت کامل ران بازگردد.

حرکات راست کردن زانو

حوله لوله شده کوچکی را زیر قسمت بالاتر از پاشنه پا قرار دهید به طوری که پاشنه پا با تختخواب تماس نداشته باشد. ران خود را سفت کنید. سعی کنید زانوی خود را کاملا صاف کنید طوری که پشت زانو با تختخواب تماس پیدا کند. زانو را برای 5 تا 10 ثانیه کاملا صاف نگاه دارید.
این حرکت را تا جایی تکرار کنید که رانتان خسته شود.

خم کردن زانو در حالت خوابیده

زانوی خود را تا آنجا که ممکن است خم کنید در حالی که پای خود را روی تخت به جلو می رانید. زانوی خود را برای 5 تا 10 ثانیه در حداکثر حالت خمیده نگاه دارید و سپس آن را صاف کنید. این حرکت را چند بار تکرار کنید تا جایی که پایتان خسته شود یا بتوانید زانوی خود را کاملا خم کنید.

خم کردن زانو در حالت نشسته و با تکیه گاه

در حالی که لب تخت یا روی یک صندلی نشسته اید و رانتان به تخت یا صندلی تکیه دارد پایتان را به عنوان تکیه گاه پشت پاشنه پایی که زانوی آن را عمل کرده اید قرار دهید. به آهستگی زانویتان را تا آنجا که می توانید خم کنید. زانویتان را برای 5 تا 10 ثانیه در این وضعیت نگاه دارید.
این حرکت را چند مرتبه تکرار کنید تا جایی که پایتان خسته شود یا بتوانید زانویتان را کاملا خم کنید.

خم کردن زانو در حالت نشسته و بدون تکیه گاه

در حالی که لب تخت یا روی یک صندلی نشسته اید و رانتان به تخت یا صندلی تکیه دارد زانویتان را تا جایی که می توانید و تا آنجا که پایتان روی کف زمین قرار گیرد خم کنید. در حالی که پایتان به آرامی روی زمین قرار دارد بالاتنه خود را روی صندلی به جلو بکشید تا خمیدگی زانو را افزایش دهید. برای 5 تا 10 دقیقه این وضعیت را حفظ کنید.زانویتان را به طور کامل صاف کنید.
این حرکت را چند مرتبه تکرار کنید تا جایی که پایتان خسته شود یا بتوانید زانویتان را کاملا خم کنید.

زانوبند

صدها نوع زانوبند مختلف برای بستن زانوی ضربدری و در نتیجه درمان آن وجود دارد. در اینجا به شما کمک می کنیم تا دریابید چه چیزی برایتان بهتر است.
زانوبندها سطوح مختلفی از حفاظت و ثبات را به طرق مختلف برای زانو تامین می کنند. زانوبندها همچنین از مواد مختلف هستند و قیمت آن ها هم بسیار متفاوت است.
برای تشخیص اینکه چه زانوبند یا محافظی مناسب با آسیب شماست باید به متخصص مراقبت های بهداشتی مراجعه کنید. این متخصصان دارای بهترین تجهیزات برای ارزیابی بیماری شما هستند. آنچه بیشترین اهمیت را دارد این است که شما محافظت بیشتری را که برای بهبودی یافتن و حتی پیشگیری از ابتلا به آسیب های زانو در آینده نیاز دارید دریافت کنید.
زانوبند نسبت به اغلب ارتزهای پای رایج سبک تر است. زانو بند به این منظور طراحی می شود که قسمت جلو و پشت ساق پا احساس راحتی کنند و بهتر بتوانند تنفس کنند . وقتی زانوبند روی پا و ساق پا قرار داده شد و نوارها تنظیم شدند، کاربر به زحمت متوجه می شود که زانوبند پوشیده است.
پس از تنظیم اولیه سه نوار، استفاده و جدا کردن زانو بند صرفا شامل باز و بسته کردن یک نوار مجزا است. تمام نوارهای زانوبند را می توان به آسانی و با قیمت کم تعویض کرد، بدون اینکه به چسب یا میخ نیاز باشد.

هزینه

هزینه درمان این بیماری به نوع درمان که پزشک برای شما انتخاب می کند ، مدت زمان ،قیمت داروهایی که شما استفاده میکند ، نوع بیمارستان، خرج عمل و ... بستگی دارد.

نتیجه گیری

در این مقاله سعی کردیم اطلاعاتی را درمورد زانوی ضربدری (پای ضربدری، ژنوواروم) در اختیار شما بازدید کنندگان گرامی قرار دهیم تا بتوانید با علت ها و دلایلی که ممکن است باعث ایجاد این بیماری شود و همچنین روشهای تشخیص آن آشنا شوید و با مراجعه به موقع به پزشک متخصص ارتوپد، از روش های درمانی که برای این بیماری وجود دارند شامل درمانهای جراحی و همچنین درمانهای بدون جراحی مانند حرکات و نرمش های اصلاحی، حرکات ورزشی، فیزیوتراپی، لیزر درمانی که با صلاحدید پزشک برای شما در نظر گرفته می شود استفاده کرده، زانوی ضربدری را درمان کنید و از احساس خوب سلامتی برخوردار شوید .

امیدواریم این مقاله و اطلاعات آن برای شما مفید و موثر واقع شده باشد…

نویسنده: دکتر افشین اقدامی